Jane Jacobs, journalist, schrijver en activist, was een van de eersten die de straat opvatte als een sociale en maatschappelijke plek waarmee stadsplanners rekening moeten houden. Haar denkbeelden zijn nog altijd invloedrijk. Zo wees ze steeds op het belang van functiemenging als voorwaarde voor leefbaarheid in de stad. Over de hele wereld worden in navolging “Jane’s Walks” georganiseerd. Een Jane’s Walk is geen toeristische tour, het is meer een gesprek dat wandelend wordt gevoerd. Het is een afwisselende en verrassende wandeling door buurten waarbij al wandelend wordt gesproken over de beleving van publieke plekken onderweg. Kijk hier voor meer informatie.
Amersfoort ambieert een inclusieve stad te zijn: een stad die iedereen mogelijkheden biedt mee te doen. Niet alleen in letterlijke maar ook in figuurlijke zin. FASadE onderzoekt hoe de publieke ruimte van de stad aansluit bij deze ambitie. In samenwerking met de Alliantie, Portaal en OBV en met steun van de gemeente Amersfoort heeft FASadE met Baudouin Knaapen en Eugene Zaaijer verschillende “Jane’s Walks” georganiseerd. Hieronder volgt een overzicht van de Jane’s Walks tot nu toe.
7 september 2023 - Jane's Walk Nieuwland
Onder leiding van Trudy de Mooy voerde de wandeling noordzuid langs plekken als de Wijkboerderij Nieuwland. Bewoner Wim de Haan vertelde dat hier overdag dagopvang is door Bijzondere Plekken en bewoners er 's avonds bewoners bijeen kunnen komen. Waardevol, want toen de wijk gebouwd werd was niet voorzien in ontmoetingsplekken. Als een van de eerste nieuwbouwontwikkelingen die publiekprivaat ontwikkeld is, bestaat Nieuwland uit vier delen en een centrum, ieder deel met een eigen sfeer en karakter. De wijk die ooit pionier duurzaamheid was is inmiddels vijfentwintig jaar oud. De experimentele zonnepanelen van toen zijn nu gemeengoed. In de Boogkerk werden we ontvangen door René Barkema die vertelde over de sociale initiatieven in de wijk. Architect en bewoner Leon Ansems sprak over hoe hij het ervaart om in Nieuwland te wonen. Het gesprek ging over aanpassingen van bewoners en het belang van handhaving voor behoud van de beeldkwaliteit. Mocht je op straffe van een flink bedrag geen bouwwerken in de tuin aan het water maken, inmiddels staat het er vol mee. Ook individuele aanpassingen aan woningen gaan soms ten koste van de uitstraling van het geheel. Bijvoorbeeld daar waar een deel van de woningen de doorgaande pergola niet hersteld heeft. Passerende dames werden bevraagd over hoe het is om ouder te worden in deze wijk. Ze wonen alledrie in de Indische woongemeenschap en toonden zich tevreden over de buurt. De hoge en soms te smalle stoepen zijn een doorn in hun oog en auto's zijn wel erg aanwezig in het straatbeeld. Zoals iedere Jane's Walk leverde de tour een diverse indruk van de wijk op en mooie gesprekken. Van een deelnemer kregen we een fijne recensie: "Ik was erbij en vond het een geweldig interessante walk in ons mooie Nieuwland. Het smaakt naar meer. Bedankt voor het organiseren!"
25 maart 2023 - Jane's Walk Vathorst
Wisselvallig weer weerhield de deelnemers niet om te voet Vathorst te verkennen. Het Amersfoortse stadsdeel is inmiddels opgegroeid van jong naar jongvolwassen. Trudy de Mooy is bewoner en kenner, want zij was jarenlang werkzaam bij het informatiecentrum Vathorst. Sommige initiatieven van het eerste uur, zoals theater De Kamers hebben nu een nieuwe invulling. Michiel van Rennes van Bzzzondere Gasten vertelde over het familietheater, de theater-BSO en de mooie plannen die er zijn om deze plek nog meer met de buurt te verankeren. 'we hebben al proefgedraaid met 'social dining'. Ook de fraaie, maar wel gesloten architectuur was onderwerp van gesprek en de manier waarop het gebouw eigen is te maken. In Societiet St Pietersplein spraken Ellen en Menno enthousiast over het bewonersinitiatief om van een ongebruikte containerruimte een gezamenlijke ontmoetingsplek te maken. 'Je moet het samen doen, dat maakt een woonbuurt zoveel plezieriger.' Mouniaim Abdelkhalki van Portaal wees op de nieuwe inrichting van het Pietersplein, dat nu een stuk uitnodigender oogt. Ook in Hart van Vathorst werden we hartelijk ontvangen. In Hart van Vathorst vind je twee zorginstellingen, een kerk, een kindercentrum, een kapper, fysiotherapeut en een restaurant onder één dak. De combinatie van functies maakt het tot een warme plek, maar de vormgeving van de entree roept nog niet de laagdrempeligheid op die gewenst is. Onderweg kwamen collectieve initiatieven ter sprake, zoals bewonersfeesten met muziek en het intensieve gebruik van het Kaipark (Kai= Japans voor ontmoeten), waar in de zomer wordt gepicknickt en waar vrijwel altijd kinderen spelen en actief zijn. Het verschil in sfeer tussen het eerste en tweede deel van Vathorst viel op en ook de manier waarop het parkeren in de straten is beteugeld in Vathorst. De oude linten die in het stedenbouwkundig plan zijn opgenomen bieden fijne onaangeharkte randjes waar nog wat te spelen en ontdekken valt. 'Ik weet wel waar mijn kinderen zouden spelen'. Eugene Zaaijer leidde de Jane's Walk en wist het wandelende gesprek te voeden met kennis over de gezonde stad.
18 juni 2022 - Jane's Walk Hoefkwartier Amersfoort
Op de Dag van de Architectuur maakte FASadE programma in het Hoefkwartier rond het landelijke thema (t)Huis. Onderdeel van het programma op deze dag was een Jane's Walk door het Hoefkwartier, georganiseerd in samenwerking met Eugène Zaaijer van het Celsiushuis. Bewoners van het Hoefkwartier zijn nu nog pioniers in deze wijk in transitie. Het kantorenpark wordt de komende jaren omgevormd tot nieuwe stadswijk. De inrichting is van de publieke ruimte is nu nog volledig auto-gericht. Trottoirs houden plotsklaps op en uitgebreide parkeerplaatsen bepalen het straatbeeld. Er staan gebouwen leeg en bijna alle grond is in private handen. "De omgeving moet ommetje-waardig worden" merkte één van de bewoners tijdens de wandeling op. De lange zichtlijnen die zo kenmerkend zijn voor Amersfoort leiden tot Het Hoefkwartier maar lopen daar stuk op een kantoorgebouw. "De wijk mag groener, maar liever nog bloemrijker en meer divers. Het onderhoudsarme groen zet nu de toon". Susanne Lek van ROC Midden Nederland lichtte toe welke rol het ROC Midden Nederland pakt bij het kwartiermaken in de wijk en Eugene Zaaijer, van de net geopende innovatie-werkplaats Celsiushuis, vertelde over de bijdrage die Het Celsiushuis levert aan het gevoel ergens thuis te horen. Medewerkers van SOMT, de universitaire campus van De Hoef, gaven aan dat ze de eigen werkplek heel fijn vinden. Dit zijn voormalige kantoorpanden die tot onderwijsgebouwen zijn omgevormd. "De directe omgeving kan echter nog veel aan kwaliteit winnen. Je zoekt je weg tussen de kantoorpanden. De fietsroute langs het spoor is al wel een mooi stuk." De wijk heeft nog weinig voorzieningen die terloopse ontmoetingen faciliteren, op broodjeszaak "Panini Italiani" na. Vooralsnog lijken het vooral alleenstaanden met een goede baan die de bescheiden starterswoningen bewonen. De opvang van gezinnen uit Oekraïne draagt bij aan meer diversiteit van bewoners.
11 mei 2019 - Jane’s Walk Amersfoort Centrum
De route loopt langs culturele broedplaatsen (binnen en buiten), nieuwe en oude hofjes, schurende plekken en goedbewaarde geheimen. Na een bezoek aan de Volmolen lopen we langs de RCE en de daklozenopvang. De plek onder de grote luifel wordt 's avonds door lokale dansgroepen gebruikt, maar is overdag vooral fietsenstalling. Daar waar de door Jane Jacobs benoemde 'Eyes on the street' ontbreken, is het 's avonds minder plezierig vertoeven. In de Boldershof zien we hoe een rommelige parkeerplaats op initiatief van bewoners is vergroend. Met ondersteuning van woningcorporatie Portaal en het Waterschap is het plein opnieuw georganiseerd en klimaatbestendig ingericht. Het verzorgen van de beplanting, de waterpomp en de buurtbank hebben een belangrijke impuls gegeven aan de sociale cohesie in de buurt. De palen met hangmathaken spreken tot de verbeelding. Via het Dreyershofje, dat zich op initiatief van de woningcorporatie ontwikkelde van no-go area tot het charmante hofje dat het nu is, lopen we naar het Plantsoen-Noord aan de Eem. De stop bij de Rooie Cent biedt een inkijkje in een ander bewonersinitiatief: vergroenen van de parkeerplaats en de realisatie van een paviljoentje. Door het paviljoentje ook te richten op de weg die door de tunnel leidt, kan de Medidiaantunnel een plezieriger plek worden. Een illustratief voorbeeld van wat Jane Jacobs bedoelde met 'Eyes on the street'. Via deze tunnel vervolgen we de route naar de wijk Jeruzalem. Enthousiaste bewoners vertellen bij de voetbalkooi over het behoud van deze beschermde stadswijk, de sociale structuur in de buurt en de interactie met bewoners van de omliggende buurten. Een bewoonster leidt ons door het verrassende moerasbosje, dat onderdeel is van de Grebbelinie. "Hoe kan het dat ik deze plek nog niet ken" is met name op deze plek een veelgehoorde uitspraak van deelnemers aan de Jane's walk. Via de wijk Jericho vervolgen we onze weg door De Nieuwe Stad. Het in aanbouw zijnde kantoor boven het Fluor-theater roept discussie op. Is dit nog wel behoud van erfgoed? Ook het plein wordt verschillend gewaardeerd. De Nieuwe Stad ademt wel de geest van Jane Jacobs: functiemenging als voorwaarde voor leefbaarheid in de stad en hergebruik van gebouwen zette zij als pionier op de kaart. We eindigen waar we begonnen: bij De Sassiaan. Het standbeeld herinnert aan 't Sasje, een arbeidersbuurt die eind jaren negentig moest plaatsmaken voor nieuwe ontwikkelingen. Hoe sterk de sociale cohesie in 't Sasje was, daarvan getuigt niet zozeer dit beeld, maar wel de keet nabij De Nieuwe Stad waar Oud-Sassianen zich nog geregeld verzamelen.
7 juni 2019 - Jane’s Walk Liendert
De wijk is in de zestiger jaren ontworpen volgens de principes van de Delftse School. Volgens de architecten van de Delftse School lag schoonheid juist in de eenvoud en was een goede harmonie tussen massa, ruimte en lichtval belangrijk. De functie van een gebouw moest tot uitdrukking komen in de vorm. Liendert kent een duidelijke functiescheiding in wonen, voorzieningen, werken en recreatie. De heldere ruimtelijke wijkopzet met een mengeling van laagbouw, middelhoogbouw en hoogbouw is karakteristiek voor de naoorlogse woningbouw. Baudouin Knapen leidt de wandeling langs de winkelplintjes, die belangrijk bijdragen aan de buurtbeleving. De belangrijkste ontsluitingswegen van Liendert hebben alledrie de Lieve Vrouwentoren in het vizier. We wandelen langs groene binnenhoven van hoge flats en langs stenige entreegebieden. Zien een heem- en pluktuin en wandelen door het verrassende groene waterwingebied. Het verduurzamen van bestaande woningen gaat hand in hand met sloop- nieuwbouw in de wijk. Het contrast tussen de strakke nieuwbouwstraten en de woonstraten met volwassen bomen en struiken is groot. Het effect van wel of geen 'eyes on the street’ is op plekken direct voelbaar.
7 september 2019 - Jane’s Walk Kattenbroek
Nu het groen tot wasdom is gekomen toont de wijk Kattenbroek zich als een wijk rijk aan sferen. Grote open ruimtes contrasteren met intieme hofjes, doorsteekjes en olifantenpaadjes. En telkens zijn er de lange zichtlijnen die de wijk verbindt met het landschap eromheen. De wijk is niet gemengd: vrijwel alle voorzieningen zijn geconcentreerd in winkelcentrum Emiclaer. Buurtvoorzieningen, zoals een woonkamer van de wijk zijn in de loop van de tijd vrijwel allemaal verdwenen. Verrassend is het contrast in beleving tussen twee grote gesloten bouwblokken, waarvan de een voordeuren aan de binnenzijde heeft met een colletieve groene ruimte en de ander voordeuren langs de buitenrand met een vrijwel geheel private binnenzijde. De auto is overal aanwezig en verstoord geregeld de beleving van plekken, zoals in de nauwe steegjes die ooit als autovrij zijn ontworpen.
21 september 2019 - Jane’s Walk Berg-Zuid
De ronde ging langs lommerrijke lanen en grote villa's maar ook langs patiowoningen, galerijflats en voormalige arbeiderswoningen. Een dwarsdoorsnede aan woningtypes, maar ook aan architectuurstijlen, straatprofielen en publieke ruimtes. Tijdens de tussenstop bij de bakker aan de Leusderweg werd druk gesproken en kwamen verhalen boven. Een spontane ontmoeting bij het Postzegelpark gaf meer achtergrond bij dit burgerinitiatief. Begrippen die Jane Jacobs introduceerde zoals: "Eyes on the street' kwamen al observerend ter sprake. Het door Jacobs benoemde belang van gemengde buurten kwam in deze voornamelijk monofunctionele wijk ook aan de orde. Via riante lanen, doorsteekjes en een olifantenpaadje kwamen we bij het Belgenmonument. Een vreemde en unieke publieke ruimte, die door de ligging maar bijzonder weinig wordt bezocht. Een opengebroken weg voedde het gesprek over verduurzaming van bestaande wijken. De relatie tussen erfafscheiding en straatprofiel werd mooi geillustreerd aan de hand van de hoogte (en breedte!) van de imposante hagen. Auto's bepalen in aanzienlijk mindere mate het straatbeeld, bewoners trouwens ook.
