door Micha de Haas, architect en stadsbouwmeester van Amersfoort

Mijn oude school kan ik me tot in detail herinneren: de lange gangen met foto’s van bekend geworden alumni, vitrines met vergeelde kunstopdrachten, het uitzicht uit het raam dat vooral bij saaie lessen uitkomst bood, de krassen in het bankje voor de deur van de conrector, de geur bij binnenkomst van het chemielokaal of – heel anders – de gymzaal. En het schoolplein natuurlijk, waar vriendschappen werden gesloten en verbroken, schaafwonden opgelopen, knikkers gewonnen en eerste zoenen gestolen.

Een schoolgebouw is meestal het eerste openbare gebouw dat we bewust meemaken. De enkele scholen die ik zelf ontwierp, schaar ik onder de meest dankbare en uitdagende opdrachten. De geschiedenis van scholenbouw is betekenisvol voor zowel het architectenvak als het onderwijs. In Nederland kennen we wereldberoemde voorbeelden zoals de montessorischolen van Hertzberger of de openluchtschool van Duiker in Amsterdam. Hertzberger was een groot voorstander (en alumni) van het montessorionderwijs, maar zijn gebouwen hebben ook geleid tot vernieuwing en verdieping van wat we nu ontwikkelgericht onderwijs noemen. Deze vruchtbare wisselwerking leverde zowel uitstekend onderwijs, als prachtige gebouwen op.

In Amersfoort staan meerdere schoolgebouwen op de monumentenlijst, zoals de openluchtschool van stadsbouwmeester Van der Tak aan de Hobbemastraat 38. Kenmerkend aan deze school zijn de brede puien aan de gevels en gangen die volledig open kunnen en zo een groot, vrij geventileerd lokaal van schoolplein tot achtergevel mogelijk maken. Een idee dat nu nog steeds relevant is als oplossing voor het ‘corona-onderwijs’! Het is een innovatief, bescheiden maar tegelijkertijd indrukwekkend en genereus gebouw. En dat is wat een schoolgebouw vooral moet zijn: GENEREUS.

Amersfoort kent ongeveer 100 schoolgebouwen en in de komende 40 jaar moeten ze allemaal gerenoveerd of vervangen worden. De gemeente en de schoolbesturen hebben in 2019 besloten dat de samenwerkende schoolbesturen verantwoordelijk zijn voor de bouw en renovatie van de onderwijsgebouwen en dat de gemeente iedere vier jaar het investeringsplan hiervoor goedkeurt. Dit proces heet ‘doordecentralisatie’ en is onder andere gericht op optimalisatie van gebouwprestaties en budgetten. De eerste doorgedecentraliseerde  scholen worden op dit moment ontworpen. Het is een ingenieus idee – dat moet wel, met zo’n prachtterm - maar een school is veel meer dan een plek waarin onderwijsactiviteiten plaatsvinden. In veel buurten en wijken is het simpelweg het belangrijkste openbare gebouw. En het schoolplein de meest belangrijke openbare ruimte.

Geef daarom ruimte – letterlijk en figuurlijk – aan schoolgebouwen. Ontwerp ze integraal met het schoolplein, in relatie tot de straten en huizen eromheen. Maak ze duurzaam. Niet alleen op gebied van energiehuishouding, maar ook als een plek waarin dierbare herinneringen tot lengte van jaren nestelen. Geef ze betekenis, voorbij de eurowaarden in het Excelbestand.

Maak ze genereus.

Meer columns lezen? Kijk op Columnreeks FASadE.