Van de Jane's Walk Kruiskamp-Koppel maakte één van de deelnemers een verslag, dat door FASadE op punten is aangevuld.

Op 19 april 2024 starten we de Jane’s Walk in de Witte Vlinder, een ontmoetingsplek voor buurtbewoners van de Kruiskamp in Amersfoort. Irene heet ons welkom, legt kort uit wat Jane’s walks zijn en dat zij deze al 5 jaar met veel plezier organiseert vanuit FASadE. Nu voor het eerst gedeeltelijk in het donker. Vervolgens introduceert Irene Edzes Bram Wildschut onze gids, voormalig wijkbewoner en voormalig werker in de Amersfoortse daklozenopvang, thans wonend en werkend in Rotterdam. Fotowerk van hem is momenteel te zien op de tentoonstellling 'Stadsnomaden' in het Rietveldpaviljoen.

De groep bestaat uit ongeveer 17 mensen, velen oud - of huidige wijkbewoners. Marianne is vrijwilliger bij De Witte Vlinder. Ze vertelt over alle gezelschappen die van de plek gebruik maken. Het oorspronkelijke idee was dat bewoners zelf initiatieven zouden starten vanuit deze buurtplek, maar in de praktijk zijn het vooral bestaande clubs die van de accommodatie gebruik maken. Toch zijn er mooie initiatieven vanuit wijkbewoners te benoemen , zoals de maandelijkse wijkmaaltijd voor en door de buurt, de muziekmiddaginloop op vrijdagen, koffieinloop op woensdagochtenden.De herkomst van de wijkbewoners is zeer divers van binnen en buiten Europa en Afrika. 

Verdichting
De wijk bestaat uit veel sociale huurwoningen en middenklasse woningen, waarvan een groot deel appartementen, naast tussenwoningen en een klein percentage vrijstaande woningen. De wijk bestond in het verleden hoofdzakelijk uit laagbouw uit de jaren 1920/1930 en middelhoogbouw uit de wederopbouwperiode. Er wordt in het kader van wijkverniewing en woningnood momenteel veel gebouwd in de wijk en daarvoor zijn ook woningen gesloopt. Er komen ongeveer twee keer zoveel woningen terug. Een oud-wethouder die meewandelt wijst op de slechte staat waarin veel oude woningen verkeerden. 'Voor sloop heb je toestemming nodig van minimaal 60% van de bewoners, dat werd in De Kruiskamp ruim gehaald.' Bram kon in de wijk, net als zijn vrienden, als tijdelijke bewoner betaalbaar wonen. Toen zij hun woningen moesten verlaten konden zij voor een vergelijkbaar huurbedrag geen woning vinden in Amersfoort en vertrokken naar andere steden. Eeen bewoner vertelt dat die tijdelijke bewoning uiteindelijk ook tot een grote puinhoop leidde op sommige plekken. Veel daklozen bij elkaar in één woning, drugsverslaving afvaloverlast etc. 

In 2007 is de wijk op de lijst gezet van 40 achterstandswijken, die extra geld kregen. Het doel daarvan was om problemen met wonen, onderwijs, integratie en veiligheid in dit soort wijken met alle betrokkenen op wijkniveau aan te pakken, binnen 10 jaar. Het Vogelaarswijk- initiatief is een stille dood gestorven. Kruiskamp is in 2012 als eerste van de lijst gehaald. In de nieuwbouw (gasloos) vindt vermenging plaats van huur en koop. 

Wederopbouw architectuur
De Amersfoortse stadsarchitect Zuiderhoek (1945-1955) is actief geweest tijdens de naoorlogse periode in De Kruiskamp. Zijn werk wordt onder architectuurliefhebbers en bewoners zeer gewaardeerd. In de wijk zijn verschillende door hem ontworpen woonblokken en voorzieningen te vinden. Gewezen wordt op de ‘pianodaken’: een gevolg van het deels verkopen van corporatiewoningen. Sommige bewoners hebben nu wel een geïsoleerd dak, andere niet. Fondsen om een rij woningen in ‘gespikkeld’ bezit in geheel te verduurzamen zijn er niet. In de wederopbouwperiode werd de wijk levensloopbestendig opgezet en ook voorzien van seniorenwoningen. Daar zijn nu nog enkele van over. 'Dit vind ik zó mooi, dit blokje huizen'. Een jonge bewoner van één van deze woningen kocht de woning van de woningcorporatie en vertelt dat zijn huis in drie jaar tijd enorm in waarde is gestegen. Ondanks de beperkte omvang (1 laag met kap) en het uitzicht op een blinde muur. De gemiddelde WOZ woningwaarde in de wijk is met 162.000 euro gestegen van 177.000 in 2013 tot 339.000 in 2023.

Plein en parkeren
Kruiskamp is in het verleden aangewezen als wijkvernieuwingsgebied. O.a. het Neptunusplein is  toen grondig opgeknapt en nu weer, merken we, als we er  langs lopen deze avond. Op het dak van de supermarkt zijn parkeerplaatsen voorzien, wat heel goed is, want dat scheelt parkeerplaatsen in openbaar gebied. Maar deze parkeerplaatsen worden te weinig gebruikt. Mensen kiezen de makkelijkste weg. Misschien dat er daarom momenteel parkeerplaatsen van het plein worden weggehaald. ‘Dat zal op zaterdag en zondag de verkeerschaos niet verminderen’ merkt een bewoner op. ‘Bij de supermarkt op zaterdag en tijdens gebedsdiensten van de moskee loopt het vol met auto’s in de wijk, niemand komt dan op de fiets’.  

Kunstwerken
De wijk Kruiskamp bestaat uit de buurten Kruiskamp- Noord, Kruiskamp -Midden en  Kruiskamp-Zuid. De straten in de Kruiskamp zijn genoemd naar ontdekkingsreizigers, zeevaarders, vlootvoogden en Amersfoortse burgemeesters uit het verleden. Een deelnemer wijst op het  kunstwerk “Hoorn des overvloed “ op het Neptunusplein door kunstenaar Theo van der Hoeven. In vier jaar (van 2008 tot en met 2011) heeft wijkkunstenaar Van der Hoeven vele plekken in de Kruiskamp mooier gemaakt. Bij veel projecten werkte hij samen met buurtbewoners. ‘Daarom worden ze ook niet kapot gemaakt’ stelt dezelfde deelnemer vast. 

Buurtcontact
De nieuwbouw laat leuke/mooie initiatieven zien ter bevordering van sociaal buurtcontact, met tussen de gebouwen veel groen met wadi’s. Speelruimte was er weinig, maar daar is in de nieuwbouw veel ruimte voor ingericht. Het ene initiatief werkt beter dan het andere. De hoge nieuwbouw rondom de ringweg toont, zoals iemand zei: mooie toegangspoorten voor de stad. Het terrein van het Militair Hospitaal is in 2020 opgekocht en dit jaar heeft de gemeenteraad de bouwplannen, voor alleen maar koopwoningen, goedgekeurd. De wijk heeft namelijk al veel sociale huurwoningen meent de gemeenteraad. 'Het Militair Hospitaal is een bijzondere plek met erfgoedwaarde in de buurt, goed dat er iets mee gebeurt, maar het duurt allemaal wel lang.' We lopen langs de Buurtmoestuin Kruiskamp voor de Heilige Kruiskerk. Bewoners kweken hier sinds 2014 in een 15-tal moestuintjes allerlei groenten & kruiden. Het geheel ligt er mooi onderhouden bij en we laten ons vertellen dat er veel wordt geoogst.

Bewoners van de nieuwe woningen aan het spoor (Binckesstraat) geven aan dat zij vooral in de zomer contact hebben met de buren. In de geluidluwe gevels aan het spoor zitten kleine gevelopeningen. In de zomer kun je aan deze zijde in het avondzonnetje zitten en dan spreek je buren wel. Eén van de betonnen eilandjes in het water is op bewonersinitiatief vegroend, maar het beheer blijft achter omdat de initiatiefnemers van destijds inmiddels zijn verhuisd. Nu is het een beetje een wildernis. Het effect van verandawoningen tegenover elkaar of verandawoningen tegenover achterdeuren van tuinen heeft effect op het gebruik en de inrichting van de ruimte ertussen.

Alle oud- en huidige wijkbewoners halen tijdens deze Janes walk vele merendeels leuke herinneringen op. ‘De wijk is erop vooruitgegaan’, zegt een bewoner, die al zijn hele leven woont in de Kruiskamp. De stoepjes van een nieuwbouwproject roepen gemengde gevoelens op: bij de een ergernis vanwege ontoegankelijkheid voor rolstoelers, een ander memoreert dat zijn oma ook zo’n stoepje had en dat er altijd buurtkletsjes werden gehouden op dat stoepje. ‘Dat was altijd heel gezellig.’ 

Na 1 ½ uur komen we terug bij De Witte Vlinder. Dank aan Bram en Irene en aan allen voor hun aanwezigheid.

TIP: Op zaterdag 1 juni vindt Proef Kruiskamp - Koppel plaats van 13.00 uur tot 17.00 uur bij De Witte Vlinder.