27 maart 2024

Amersfoort, erfgoedstad. Én European City of the Year, mede dankzij de waardevolle omgang met erfgoed en de ruimtelijke ordening. Maar wat is deze titel waard? Welke betekenis heeft erfgoed voor Amersfoort? Deze avond gaf FASadE een podium aan dit publieke debat voor professionals en andere geïnteresseerden, waar lokale overheid met rijksoverheid, architecten en anderen in gesprek gaan in het spraakmakende RHDHV-pand. Over hoe om te gaan met behoud van oud, met de broodnodige verduurzaming. En over hoe soms erfgoed moet wijken voor nieuwe woonbuurten.

De avond startte met een boeiende rondleiding van Johan Galjaard door het prachtig verduurzaamde RHDHV-kantoor. Hij vertelde over het kantoorgebouw, dat gebouwd is in 1971 en ontworpen door voormalig stadsarchitect David Zuiderhoek. De verduurzaming van het pand door architect Roel Brouwers is beloond met de architectuurprijs Amersfoort in 2014. 

Na de rondleiding startte de avond met Marinke Steenhuis en haar observatie van Amersfoort. Op een geestige manier vertelde ze ons over de identiteit en het imago van Amersfoort door de jaren heen. Na dit mooie, eerlijke betoog gaf Marinke aanbevelingen voor Amersfoort. 

1. Werk vanuit de contramal.
2. Maak een erfgoedstrategie, verbonden aan het publieke domein.
3. Schrijf het gebiedsverhaal.
4. Onderschat nooit de inzet van goede kunst.
5. Formuleer scherpe ontwerp-uitvragen met ruimte voor creativiteit en twijfel.
6. Stuur onbezielde opdrachtgevers zonder interesse in de plek en gemeenschap weg: je kunt ze als stad niet veroorloven.
7. Ga voor subliem ontwerp en poëzie, voeg romantiek toe aan Amersfoort.
8. Gebruik je eigen maatschappelijk vastgoed en stimuleer bij vrijkomend vastgoed het sturen aan een goed vestigingsklimaat.
9. Denk niet dat de recentere stadslagen niets waard zijn: waardering schuift op met de generaties.
10. Zorg voor vastgestelde en verinnerlijkte kwaliteitskaders.
11. Koester en versterk de suburbane dorpsheid.
12. Benut de kracht en kennis van bewoners, lokale stakeholders, culturen en historische verenigingen.

Architect Gert Jan te Velde liet aan de hand van zijn werk zien hoe prachtig naoorlogse woningbouw kan worden verduurzaamd, behouden en verbeterd. Inspirerend! Er is niet één goede aanpak, maar er zijn vele mogelijkheden waar elke keer weer de juiste keuze gemaakt moet worden. Een aanpak waarbij het uitgangspunt is: 'géén sloop, tenzij ... ' is in Brussel inmiddels zo goed als beleid.

In het gesprek daarna onder leiding van Anne-Marit Helmink is ingegaan op vragen uit het publiek als: Wanneer is iets erfgoed en is het dat dan voor altijd? Jaap Evert Abrahamse (RCE) lichtte toe dat erfgoed in feite niets meer betekent dan dat er met een gebouw/landschap/stadsgezicht met extra aandacht moet worden omgesprongen. Als een gebouw leegstaat en niet wordt onderhouden, gaat het kapot. Ook Rijksmonumenten kunnen uiteindelijk dus verdwijnen. Waardering verandert door de jaren heen, jonge mensen weten gebouwen en plekken te waarderen waar lange tijd geen oog voor was. Dit moet je je steeds opnieuw realiseren.

Wethouder Rutger Dijksterhuis benadrukte de waarde van burgerinitiatieven en ziet zijn rol waar het erfgoed betreft als een bemiddelaar tussen belangen. Saskia Schrijer van Monumentenzorg liet aan de hand van verschillende projecten zien dat 'behoud door ontwikkeling' in Amersfoort mooie resultaten heeft gebracht. En Bert Bosman van De Alliantie gaf aan dat kennis van erfgoed relevant is voor een woningcorporatie en niet alleen gespreksonderwerp moet zijn in het kader van wel of niet slopen. Het nauwe contact met Monumentenzorg zoals dat vroeger plaatsvond wordt nu gemist. Stadsbouwmeester Micha De Haas merkte op dat woningcorporaties inmiddels zelf erfgoed zijn, omdat de volkshuisvesting veel invloed kwijt is geraakt. Volkshuisvesting is belangrijk en moet gekoesterd worden.

Een debat kortom, dat vraagt om vervolg! Beeldend kunstenaar Adriana Nichting maakte deze visuele samenvatting van deze avond: