12 november 2020
De Amersfoortse wijk Schuilenburg bestond in 2020 50 jaar. Om dit te vieren organiseerde een werkgroep van buurtbewoners en organisaties in de wijk een fototentoonstelling over en met bewoners. Ook kwam er een korte Schuilenburg-film tot stand. De foto’s vormen een reizende fototentoonstelling, die verschillende plekken in de wijk aandoet. Klik hier voor de foto's en zie hier een korte film van Erik van Marissing en Ralf Silvius.
Klik hier voor de foto's van Rufus de Vries
Klik hier voor een korte film van Erik van Marissing en Ralf Silvius
FASadE stelde fotograaf Rufus de Vries een aantal vragen naar aanleiding van dit initiatief:
- Je bent opgegroeid in Amersfoort, hebt jaren in Amsterdam gewoond en bent recent met je gezin van Amsterdam naar Amersfoort teruggekeerd. Nu woon je in de wijk Schuilenburg. Hoe ervaar je deze buurt? "
Prima buurt. We woonden in Amsterdam Slotervaart. In het begin zei ik vaak dat ik in het Slotervaart van Amersfoort ging wonen. Qua opzet (veel groen), architectuur (jaren zeventig, portiekflats), bewoners (verschillende culturen en leeftijden) en stedelijke vernieuwing hebben ze veel overeenkomsten.
Het viel onze kinderen destijds direct op dat er ’s avonds bijna niemand op straat is. Inmiddels is de nieuwbouw van het Hogekwartier tegenover ons huis ook bijna klaar. Wat wel jammer is, is dat deze wijk echt volgens het oude idee van functiescheiding is opgezet. Hier is op twee scholen, verzorgingshuis de Schuilenburght, een apotheek en een dokter na alles op wonen gericht. Uit het Operaplein is al het leven inmiddels zo’n beetje verdwenen. Dat komt wel terug, maar de nieuwbouw laat nog wel even op zich wachten. Je merkt dat er vrijwel geen plekken in de wijk zelf zijn, waar mensen elkaar spontaan treffen, tenzij je een hond hebt of elkaar in het voorbijgaan ziet.
- Voor de fotoserie van Schuilenburg heb je een werkwijze gehanteerd, waarbij je bewoners direct betrekt bij het ensceneren van de fotobeelden. Dit leidt tot verrassende ontmoetingen tussen bewoners. Kun je hiervan een voorbeeld noemen?
In de foto’s regisseerde ik de ontmoeting. Het verrassende zat ‘m vooral in dat het me opviel dat vrijwel iedereen het prettig vindt om een concrete aanleiding te hebben om elkaar te ontmoeten. De sfeer was heel ontspannen. De oudere dame links op de foto met de twee enorme ‘apenbomen’ had ik al eerder benaderd voor de foto. Aanvankelijk gaf ze aan dat ze van haar eigen straat vervreemdde door de komst van allerlei buren uit andere culturen. Tegelijk vond ze haar buren ook aardig, maar het contact blijft heel oppervlakkig. Dat is een foto maken ook, maar iemand beschreef het eens mooi; gek doen in een foto, is misschien wel een ultieme vorm van eigenaarschap. In dit geval het eigenaarschap over de straat waar je woont. Daarom vind ik het ook belangrijk dat de mensen een mooie afdruk naderhand krijgen. Een foto biedt vaak ook een goede aanleiding tot gesprek. ‘De buurt’, is een heel ambivalent begrip.
- Brengt zo’n fotoproject bewoners ook blijvend dichter bij elkaar, denk je?
Nou, dat wil ik niet overschatten. Wat dus wel zo is, is dat er een concrete ‘happening’ is geweest, door het maken van de foto en dat daar een concreet resultaat van is. Als je nuchter bent, laat je het daar bij. De foto’s worden uitgebreid geëxposeerd en dat biedt ook mogelijkheden om het samen over de buurt te hebben. Evenals de aandacht in de pers en de set ansichtkaarten van de foto’s die beschikbaar worden voor bewoners die vrijwilliger zijn. Je zou na kunnen denken of je dit, zij het met een ander thema, kunt herhalen. Je bouwt dan aan een concrete ‘geschiedenis’ met beelden van een buurt en mensen worden letterlijk zichtbaarder.
- De werkwijze van enscenering van fotobeelden ligt in het verlengde van de manier waarop de serie Buurtbanden in Amsterdam-Noord tot stand kwam. Pakte de aanpak in Amersfoort anders uit?
Ja, in de buurtbandenseries (op www.buurtbanden.nl) schakel ik van de ene bewoner naar de andere bewoner en speel ik een alledaagse scene met de bewoners. Bij deze serie had ik duidelijk een bepaald soort scene voor ogen: slingers ophangen in het kader van het 50 jarig jublileum aan de bomen die decennialang hebben kunnen groeien in de wijk. De buurtbandenseries vereisen meer onderzoek om te weten welke mensen met elkaar contact hebben en waar ze dat hebben. Daar was voor deze opdracht te weinig tijd voor omdat ik vlak voor de zomervakantie ben begonnen.
Wat aan deze serie tof was, was dat ik heel duidelijk kon sturen in de vormgeving van de foto’s qua standpunt, kleurgebruik , verlichting en terugkerende elementen. En ik hoop dat ik iedere keer iets van de ‘gein’ heb kunnen laten zien om met elkaar dit te kunnen maken.
- Vanwege de Corona-maatregelen exposeer je de foto's op verschillende plekken in de wijk, zoals in de trappenhuizen. Krijg je iets mee van de reacties van bewoners?
Ja, ik kom daardoor veel in contact met bewoners. Bij flats met een VVE heb ik vooraf contact. Tijdens het ophangen vang ik de reacties op. Mensen reageren positief en vinden het leuk dat er iets wordt gedaan in het kader van het 50-jarig bestaan. ‘’Feestelijk’’ is toch vaak de eerste reactie op de foto’s, ook vinden mensen het leuk dat er meerdere dingen tegelijk te zien zijn op één foto. Latifa, een bewoonster van de flat aan de Ariaweg zei: "de buurt gaat de laatste jaren enorm vooruit. Wat fantastisch dat dit met deze foto’s zo zichtbaar wordt en wat heerlijk om naar te kijken’’.
Het mooie van deze manier van exposeren is dat de tentoonstelling beweegt. Vaak is in de portieken plaats voor één tot drie foto’s. Om de twee a drie weken wil ik de tien-delige serie doorschuiven.
- De wijk Schuilenburg bestaat 50 jaar. Er is in die halve eeuw veel verandert wat betreft bewonerssamenstelling, maar ook wat betreft de gebouwde omgeving. Past de wijk momenteel voldoende bij de bewoners vind jij?
De grootste wijziging qua bebouwing is natuurlijk het Hogekwartier. Daardoor is het aanblik van de wijk vanaf de Hogeweg veel beter geworden. Toch zijn dit ook alleen maar woningen en krijgen we er geen winkels, werkplekken of andere gezamenlijke plekken bij. En dat is jammer vind ik, iets meer reuring vind iedereen prettig, vermoed ik. Je moet nu altijd de wijk uit voor een boodschap, wat vaak gebeurt met de fiets of auto, terwijl lopen veel meer kans biedt op ontmoeting.
Het zou fijn zijn wanneer er meer zichtbaar wordt van het leven. Er zullen ongetwijfeld door Corona tientallen mensen in de wijk thuiswerken. Deze zijn echter amper zichtbaar. Er zijn veel ouderen in Schuilenburg met een beperkte actieradius. Ook die vinden het prettig onderdeel uit te maken van het alledaagse leven. Daar horen werk, winkels en andere ontmoetingsplekken bij. Tot slot kunnen we stoer doen over een multiculturele wijk, wanneer we elkaar niet ontmoeten of dingen samen doen stelt dat ook niet zo veel voor.
- Heeft het maken van de serie jouw eigen kijk op de buurt verandert?
Nou zeker. Mijn beeld van mijn buurt wordt steeds ‘gelaagder’. Daarmee bedoel ik dat je steeds meer weet van de wijk, relaties krijgt en meer ontmoetingen hebt, simpelweg doordat ik veel mensen heb leren kennen. Dat is ook de reden waarom ik de series Buurtbanden maak. Geschiedenis, netwerken en verlangens zijn op het eerste oog niet zichtbaar. Wanneer ik nu door de wijk fiets, word ik daar aan herinnerd door de mensen die ik eerder heb ontmoet.
- Heb je een goede raad voor de plannenmakers in de stad?
Probeer, desnoods met tijdelijke interventies, de reuring op gang te brengen. Ook de vis- en patatboer op het Schuilenburgerplein zijn hier voorbeelden van. Besef dat ZZP-ers in elke straat werkzaam zijn, maak ze meer zichtbaar, of biedt ze hiervoor gelegenheid door werkruimtes te creeeren in de plinten van gebouwen of een verzamelgebouw op een transparante plek. In Liedert wordt er bij de Horsten geëxperimenteerd met nieuwe bedrijfjes. Benut het feit van massa in de wijk door de hoeveelheid flats en de twee woontorens die er bij zijn gekomen. Er zijn heel veel mensen met heel veel capaciteiten op een relatief klein gebied. Maak (binnen)ruimte in de nieuwe opzet van het Operaplein voor initiatieven van of voor bewoners. Wanneer je wilt dat bewoners zich inzetten voor hun buurt, dan moeten er ook plekken zijn waar dat kan.
Tot slot nog een compliment: Op de Ariaweg zijn de flats een paar jaar geleden goed gerenoveerd. Daarbij is niet bezuinigd op de vierkante meters van de entrees en daar maken bewoners heel regelmatig gebruik van. Er zijn zelfs al bruiloften gevierd.
